| SHQIPJA STANDARDE |
| Publikuar më 25 mars, 2012 në orën 01:27 ( ) |
Kulturë | |
|
|
|
-Ese gjuhësore-
Për formimin e gjuhës standarde shqipe ose gjuhës letrare shqipe, siç quhej atëherë, u punua me ngulm që nga koha e Rilindjes sonë kombëtare e këndej... Rilindësit tanë të ndritur në kapërcyellin e shekullit XIX dhe në fillim të shekullit XX, bënin përpjekje të pareshtura për afrimin e dy krye dialekteve të gjuhës sonë, duke bërë përpjekje që t'i ngjisnin ata drejt një norme të përbashkët të gjuhës letrare... Menjëherë pas Naum Veqilharxhit, i cili në "Enciklikën" e vet e quante plagë të madhe paditurinë, që shkaktohej nga: "Lënia pas dore e lirimit të gjuhës kombëtare.", ishte Konstantin Kristoforidhi ai që shquhej në këto përpjekje dhe të cilit i takon, me të drejtë, epiteti i themeluesit të Letërsisë sonë për fëmijë, me tregimin mjaft të bukur e domethënës "Gjahu i malësorëve" dhe me vjershën "Ylli i vogël nalt (lart) në qiell". Tregimin "Gjahu i malësorëve" Kristoforidhi njëherë e shkroi në motërzimin e dialektit gegë e pastaj e shkroi edhe në motërzimin e dialektit toskë. Kjo është koha kur Rilindësit tanë filluan t'i bënin hapat e parë drejt formimit të gjuhës letrare shqipe. Por në kalim nga shekulli i nëntëmbëdhjetë drejt shekullit të njëzet, mundësitë për formimin e mirëfilltë të një gjuhe të përbashkët letrare ishin të pakta.
Gjuha bashkon kombin, e nxjerr nga errësira, shpirtin e mendjen e lartëson, vetijat i sbukuron, vetëdijën' e njohën' e shton dhe miqësinë e shumëzon.
Gjuha e një kombi s'është ndalur as mund të ndalet kurrë."
"Mjeda, Fishta, Lasgushi e Naimi kanë një gjuhë letrare që për bazë ka kodin dialektor njësoj, pavarësisht se mund të duket që Naimi e Lasgushi kanë më shumë tipare të përbashkëta me kodin e shqipes së sotme standarde."*
Pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë (1912) e këndej, u bënë përpjekje të pakta për afrimin e dy krye dialekteve të gjuhës sonë drejt normës standarde të gjuhës shqipe. Në këtë kohë u shqua Migjeni (poet e prozator).
Koha pas Luftës së Dytë Botërore, këndej e andej kufirit, po sidomos në Shqipëri, shquhet me përpjekjet serioze në drejtim të formimit të normës standarde të gjuhës shqipe. Pa u thelluar këtu se cilat qenë kriteret që për themelimin e normës standarde të gjuhës shqipe, u mor për bazë dialekti jugor-toskë, hapat e parë konkret u bënë me projektin për diskutim publik "Rregullat e drejtshkrimit të shqipes" (1968).
Kongresi i Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe, që u mbajt në Tiranë nga 20-25 nëntor l972, miratoi "Drejtshkrimin e Gjuhës Shqipe" - me të cilin drejtshkrim iu vunë themelet Gjuhës së njësuar shqipe dhe normës standarde të saj, që u bënë normë, të themi kushtimisht, e detyrueshme për të gjithë shqiptarët kudo qofshin ata...
Janë sa të pashpjegueshme, aq edhe të pajustifikueshme përpjekjet e disave që, sot, pas 30-viteve të bashkëjetesës të normës standarde të përbashkët të gjuhës sonë të njësuar, që u bë bashkudhëtarja jonë e pandarë në jetën tonë të përditshme në shkolla, në institucione të ndryshme, në radio, në televizion, në gazeta ditore, javore e mujore dhe në revista të ndryshme - të synohet e të punohet për hedhjen poshtë të këtij brumi të përbashkët, që shpreh unifikimin e dy krye dialekteve të gjuhës sonë, që u ngritën në normën standarde për shqiptarët kudo që ata jetojnë e gjallojnë: në Shqipëri, në Kosovë, në Maqedoni, në Mal të Zi, në Kosovën Lindore, në Çamëri, në Arbëreshët e Italisë e të Zarës, në Mërgatën shqiptare e kudo..., që kalojnë, të themi shprehimisht, nëpër bankat shkollore a që kryejnë ndonjë veprimtari me interes shoqëror.
Në disa gazeta periodike hasën aty-këtu artikuj dialektor, që i shmangën normës standarde të gjuhës sonë të përbashkët...
Është detyrë jona e përhershme, e të gjithëve së bashku dhe e çdonjërit veç e veç që të punojmë pareshtur në zhvillimin dhe në pasurimin e normës standarde të gjuhës sonë, se kështu e begatojmë dhe e çojmë përpara gjuhën tonë të bukur, për të cilën u derdh aq djersë e mund...
E kam thënë edhe një herë dhe këtu po e përsëris prapë se gjuha letrare shqipe është norma standarde e gjuhës sonë të përbashkët, por e gërshetuar me kodin dialektor sipas tipizimit gjuhësor të personazheve letrarë. Dallimi në mes normës standarde të gjuhës shqipe dhe gjuhës letrare shqipe është fare i vogël, po megjithatë ky dallim hetohet: gjuha standarde shqipe është norma e përbashkët për të dy krye dialektet të "shkrirë" e të bërë njësh, kurse gjuha letrare shqipe është, siç e theksuam më lart, norma standarde e gjuhës plus kodi dialektor i dy krye dialekteve dhe kodi gjuhësor sipas profesioneve nga vijnë personazhet letrare, për të thelluar tipizimin e tyre si personazhe letrare...
Prof. Ejup Ceraja
_________
*) Dr. Rexhep ISMAILI: "Shqipja standarde dhe shkolla" - "Koha për kulturë" - nr. 135, e shtunë, 25 janar 2003, fq. 2
Shkurt - 2003
|
Vërëjtje: Artikujt e botuar në albaniapress.com nuk shprehin domosdoshmërisht mendimet e stafit moderues! |
| Vlerësimi juaj për lajmin |
 |
|
|
|
|
| I keq |
I dobët |
I mirë |
Shumë i mirë |
I mrekullueshëm |
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| Është vlerësuar nga 67 vizitorë |
| Lexuar:
5,864 herë
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
| NDËRMJETËSIME LETRARE |
E mart, 13 prill 2021 - 22:06
Shtëpia Botuese “ARMAGEDONI”, në prishtinë nxori nga botimi librin: “NDËRMJETËSIME LETRARE – për krijimtarinë e Arif Molliqit”, me autor S... |
| Ja çfarë mendonte Faik Konica për Shqipër... |
E premt, 09 prill 2021 - 00:54
Kush më mirë se Faik Konica mund të perifrazojë shqiptarët ashtu siå ato ishin dhe janë. Ai ishte jo vetëm një nga njerëzit më të ditur dhe më... |
më shumë nga - Kulturë » |
|
|
|
|
|
