| NË SFONDIN E NJË LIBRI QË DUHET LEXUAR… |
| Publikuar më 03 maj, 2016 në orën 01:08 ( ) |
Kulturë | |
|
|
|
Përsiatje letrare “Fjalë muzash” nga Pëllumb Gorica
Poetët mbajnë me penën e tyre shkopin e artë të historianit në dorë dhe margaritarin e brezave në “unazën” e martesës, me shpirtin njerëzor, lajmëtarët e profetëve e të apostujve të të gjitha kohërave; si ujëvarë e një dhuratë Perendie, është e tërë “raca” e tyre.
Kur Mesia ju shfaq Gjonit-thuhet në shkrimet biblike, i tha: - Shkruaj atë që sheh…, atë që i përket së tanishmes, dhe pastaj atë që do të ndodhë në të ardhmen.
Vetëm poetët nuk kanë hyrë kontrabandë në histori. Kështu u tha dhe i quajturi Volter, një nga shkrimtarët më të mëdhenj francezë, i cili i detyruar të largohej nga Franca, kur dëshironte të kthehej njeherë fshehurazi në kufij, e pyetën, nëse kishte ndonjë gjë për të deklaruar, ai u tha:
“- Zoterinj, e vetmja gjë që unë kërkoj të fut kontrabandë është koka ime. “
Duke marrë në dorë librin e Pëllumb Goricës “Fjalë muzash”, nga kërshëria e ballinës, m’u soll ndërmend një shprehje e një shkrimtareje franceze, se autorët e vjetër janë sigurisht më të bukur, por ne më të rinjtë jemi më të këndshëm. Duke lexuar librin e krijuesit dhe studiuesit të talentuar të ulur në oborrin e poetëve, Pëllumb Gorica “Fjalë muzash”, i cili ka ndierë frymën e gjetheve të krijimit dhe më së shumti thotë: Merreni dhe këtë “tulipan”, ujiteni në oborrin tuaj, për të mos i lënë lulet të vyshken e të thahen. Ai na thotë: Mos u bëni të verbër, shikojeni jo vetëm me sy, por edhe me zemër mirënjohjeje dhe dashurie, juve njerëzve të lumtur, se edhe lumturia, ashtu si vera, nuk shijohet vetëm, qofsh dhe në kopështin Eden. Ndaj, atëherë thashë, se mendimet dua t’i mbledh në një grusht, duke pritur të më ulen ato si në iso-këngësh në prehërin tim, si në muzgje drite, por jo si një “Jago” që t’ju ndiej vetëm aromën, por dua t’u shijoj edhe melodinë, por as dhe jargavitur si në kllapinë e xhelozisë së atyre, që dinë vetëm të pështyjnë e nuk dinë të puthin. Unë dua të kuptoj ndër ato vargje të përzgjedhur poetësh të sjellë nga autori, vrullin e jetës me plot afsh, që Pëllumbi i servir si një dhuratë në një tabaka ceremonial ndërfejesa, që nuk janë ëndrra mondane, por një dëlirësi siç është shpirti i tyre.
Autori i librit, të mbi 30 ëndërrimtarëve, ka dialoguar me secilin ne, gjithkah vektorësh ndjellasmirësi me erën e pranverës. Pëllumbi me plot ëmbëlsi, me një trend të përcaktuar kulturor dhe letrar, me një tis metodologjik prej profesionisti, i cili që me titullin e vet “Fjalë muzash” thotë për ta: ejani!; Mireseardhët, o lahutarët e fjalës së ëmbël të kohës! Jeni ju, që do të ulni më pas në tokë me Perënditë edhe kur kohërat të jenë të xhindosura. Autori, për mua, ka trokitur në trungun e madh të një lisi të gjethuar, sheh mbi këta zogj shtegëtarë, se janë të mirëpritur të ulen së bashku, jo si murgjër, në të njëjtën sofër, por ku ulen edhe vetë dashuritë, ku ulen muzat. Muzat …, këto Zana të bukura, këto shtojzavalle ëndërrimtare, këto floçka dalë bregut, krehen e nderen në diell me thesaret e veta. “Fjalë muzash” me këtë titull autori mbase çel dhe një shteg meditimi, jo për të rrokëzuar si në një liman të harruar, ku rehatohen dhe anije piratësh, por ai dhe si një arkeolog të nxit për të zbuluar nga dherat e kohës “amanetin” e gjuhës shqipe, e cila po na thotë: “Mos ma lini të ma presin symbyllur lisin, aty ku kam folenë e vjetër”.
(Në parantezë do të dëshiroj të them ndonjë fjalë edhe për gjuhëtarët, etimiologët tanë, që të bëzajnë për fjalët të cilat po rreken gjatë në dhé të huaj. Ajo toka e huaj interesohet jo pak, që studimet tona të mbeten barktharë, veçanërisht në studimet etimiologjike.) Të zgjohemi nga gjumi i molepsur për të thenë fort se fjala “muzë” është fjalë e mirëfilltw shqipe, dhe nuk mund të strehohet në asnjë fole tjetër mitologjike. Jo më kot gjuhëtarë botërorë e cilësojnë, që nga fillimi i shekullit të XIX edhe si të vacantë nder ato që thuhët e familjes indoeuropiane.
Në librat biblikë kur flitet për ditët e fillimit,që Perëndia krijoi tokën dhe qiellin, thuhet (për etimiologët) se në ditën e dytë Perëndia urdhëroi: “ Të bëhet një hapësirë për të ndarë ujërat dhe për t’i mbajtur në dy vende të ndryshme”. Kështu, Perëndia bëri hapesirën ajrore me anë të së cilës ndau ujërat nën hapësirë nga ujërat mbi hapësirë. Këtë hapësirë a e quajti Qiell. Vetëm shqipja e ka që pjesën e sipërme të gjuhes e quan qiellzë (nga fjala qiell), italisht qiellit i thonë ciélo, dhe nuk gjejnë fjalë formimi me pjesë ciél, ndërsa qiellzës i thonë palatále. Në anglisht qiellzës i thonë palatal, ndërsa qiellit sky (skai). Për të mos u ndalur më tej ( mbase herë tjetër po), të gjithë fjalorët i japin të njëjtin interpretim fjalës muzë. Mùsa= muzë, zanë, vashë, frymëzim poetik ( italisht); Invocare la mùsa ( italisht)- i thërres muzës; invoquer les muses ( frengj.) – thërras frymëzimet. Fjala musagéte ( italisht) = musagjetë, e kuptojnë prijesi i muzave që thuhej në Apolloni. Grekët thonë se edhe Kamarda ( Dh. Kamarda) ka thwnë se shqipja bën pjesë në grupin elanik.T’i falemi studiuesit tonë Petro Zhejit, i cili duhet vendosur në vlerat e rralla të studimit të shqipes, që kërkon një vlerësim shumë më të madh, veçanërisht nga etimiologët. I them këto mbasi vë re edhe një “vullnet” të madh për revistat “ e përbashkëta” me shtetet e tjera… për studime filologjike,… Mos harrojmë se dhe djalli me metafora flet për t’ju ngatërruar me engjwllin. Ndaj faleminderit Pëllumbit, që më bëri me këtë rast të mendoj e meditoj pak, për të thenë se vetëm Perëndi askush nuk mund të bëhet, se njeriu nuk duhet të flerë mbi çdo “varkë”, se aty në gjumë vdes pak nga pak, se nuk janë që të gjitha të Noes ato. Për të mos u ndalur me tej….
Në librin e autorit me titullin tepër të ëmbël e mistik, të gjuhës do ju shmangem pak, dhe nuk do të përmend të gjithë shtresëzimin rradhitës, sepse edhe autori thotë, çdokush lexon e përzgjedh libër sipas shijes së tij individuale. Autori e nis me poeteshën elbasanase në gen Iliriana Sulkuqi, ku analizon librin e saj me poezi “Qirinjtë e Galaktikës”. Një metaforë e qëndisur nga rreze dielli, ku autori si me qibër prej poeti të formuar ka ditur të veçojë edhe shumë vargje metaforike si “ Ja, kështu i dashur mik/ Poet si unë-unë si të tjerët/ Moshën prej ëndrre kur e rrëfejmë/S’e kemi me vetem për vete…”Autori ka ditur të zbulojë tek kjo poete edhe këmbanat e brengës, që ajo ka marrë me vete në Amerikë, për t’a zgjuar nga gjumi kaherë, se ato janë prej bronxi, në Bronx derdhen dhe statujat memoriale, që kavaleritë e udhëtarëve mos harrojnë t’i përshëndesin, por së bashku me ta të lëvizin edhe kalldrëmet nga vendi kur t’i shohin.
Tek poeti flenë e rehatohen bashkë sinqeriteti që rrjedh i marrëzishëm, herë si adoleshencë çamarroke, herë si ai vargu i një serenate “me buskat të paputhura asnjëherë”, ndjekur nga sy të ënjtur, që e pasurojnë veç me ëndrra. Por herë gjysmë i zhveshur fton për të thënë: puthmë njëherë a me mijëra herë, si profet për të mbajtur larg mëkatin se edhe poetët njerëz si gjithë të tjerët janë, veçse ata e ndiejnë dhe frymëmarrjen e sytheve në pemë. E tillë është ndjeshmëria e poetit. Ndaj edhe vëllimi poetik “Mbrëmje të puthura”i Agim Bajramit të sjellë me ngrohtësi e dashuri nga autori, ai e quan një poet bio, duke thenë se ai thith frymëzim nga gjithçka njerëzore dhe vrapon në garë me kohën.
Poet të metaforës së fuqishme, e quan ai, të mirënjohurin Milianov Kallupin, duke u ndalur për të në vëllimin “Bohem”, sepse poetët pasurinë më të madhe kanë shpirtin. Ata nuk e patën atë “fat” të hyjnë në kategorinë e të pasurve të tjerë, që shpirtrat e të tjerëve i duan t’i kyçin si kyçet një i murosur në nje sargofag. Asnjë shpirtdlirësi nuk akuzohet nga poetët për shpirtligësi, por vetëm nga ata që Dante Alighieri i çoi në ferr ngatërrojnë shpirtdlirësinë me shpirtligësinë. Milianov Kallupin, Pëllumbi e quan “poeti i të gjithëve, i tokës dhe i qiellit, i lumenjve dhe i detit, i barit dhe i luleve, i luftës dhe i djersës.” Ky është një çmim e vlerësim i Milianovit nga elbasanllinjtë, të cilin ai e ka hak, por nuk do të ishte e tepërt të shtohet se Milianovi është polumbar i mirë në detin e ndjenjave njerëzore.
Për Anxhela Mazhin, autori shkruan se vargjet e saj kanë frymë moshe, duke ruajtur ritmikën, ato bëjnë që të kuptohet e shijohet lëngu jetësor. Ai zbërthën tek ajo imazhin e metaforës “Kujtime të grisura”, megjithëse metaforat nuk zbërthehen por shijohen si perla, siç shprehet edhe vete poetja, ajo ka një jastëk me ëndërra, “u kalb jastëku i ëndrrave/me lot malli pa pushim”. Kjo është brishtësia e një poeteje të cilën nuk nguron ta thotë dhe autori i librit “Fjalë muzash”. Një poet i një moshe të pjekur siç është vetë Pëllumbi, di si të lartësojë një poete apo poet të ri, duke i dhënë kurajo, dhe si një përqafim mesazhin e tij inkurajues, se ashtu si piktori që lyen e zbukuron retë, që nga mërzia, ata të mos ngurojnë të mjaltohen, mbasi vargu i poetit si tek më të vegjlit, po edhe për ata me thinjë, di t’u thotë të tjerëve: nëse nuk dini të puthni, të paktën mos nxitoni të urreni ! Ai ju thotë poetëve më të rinj se si të dallojnë tek ylberët ngjyrat e jetës, ku dhe retë nën të, t’i bëjnë të duartrokasin.
Pëllumb Gorica, me ëmbëlsinë e miklimit poetik, ju shfaq edhe ndonjë përsiatje mendimi e meditimi, për t’ju thënë se si mund të shmanget një përsiatje jo fort e justifikuar e leksikut poetik. Gjithashtu edhe për ndonjë lidhje më organike në funksion të një tematike të parashtruar e të parapëlqyer, për ta bërë krijimin me një butësi ngrohtësie më të mire, di t’ja u thotë, pa i dekurajuar. Ai nuk harron t’u vlerësojë figurat artistike që ata përdorin. Një delikatesë komunikimi midis kolegësh. Pëllumbi ndalet edhe në librin e poetes Rajmonda Mojsiu “Sikur s’më ke puthur kurrë”. Tek poetët si Rajmonda, nga pjekuria e vargut poetik pikon fjala si mjalti – lëngu i krijimit. Një përballje metaforike, si fryt i një pjeshke të arrirë në trungun e vet, rrjedhin metaforat në vargjet e saj. Autori, duke u ndalur në 56 poezitë e vëllimit të Rajmondës, pa tepri thotë: - Një puthje ndjell dashuri dhe një dashuri ngërthen në vetvete forcën e ndryshimit të përtëritjes së jetës në përgjithësi. Poetë me emër të tillë si Rajmonda Moisiu me një tharm të vaçantë emocional vargu, janë disi të rrallë, Për notin flet notari, i cili nuk e ka mësuar me të thënë, por duke notuar vetë ndër ujëra me dallgë a pa dallgë. Ndaj dhe Pëllumbi veçon aty vargje të tilla – “Eja me mua dhe mbylli sytë ... Dashuria ka ulur në gjunjë mbretër, fretër dhe sultanë… “
Mungesën e ajrit thuhet se e ndien kur s’ke ajër dhe me furi kalorsiake e kërkon ku mund ta thithësh atë, që jeta të mos vdesë por të gëlojë përsëri. “S’kam kohë të vdes”, autori sjell Nexhip Bashllarin në fronin e tij poetik. Ai me brengën e një mërgimtari si Odiseu i Homerit, i një prej heronjve të Trojës, i biri i Laertit, mbretit të Itakës, që pas rënies së Trojës iu deshën dhjetë vjet përpjekje për të mbërritur përsëri në Itakë. Poseidoni i cili e pengonte, Odiseu e verboi atë cikllop. “Vras e pres veç terr të zi/ i çoj djajtë ne skëterrë”, ndaj autori për vargun e Nexhipit thotë se jeta sfidon vdekjen. Kështu mund të përmenden edhe emrat e tjerë të sjellë me një privatësi buzeqeshjeje për secilin, për të thenë se poetët kur lindin vdekje nuk kanë, ashtu si muzat, të cilat nuk lejojnë t’ua prekë kush virgjërinë e tyre hyjnore. Unë nuk dua të mërzit kënd me një përzgjatje të tepërt, si nje ves për të marrë atësinë a mëmësinë e tjetërkujt. Lexojeni, këtë libër!... Lexoni dhe meditoni!... Unë, duke e përfunduar së lexuari këtë libër të Pëllumb Goricës thashë për disa buzëvarur, se kaq të marrë janë ata që ëndërrimet e të tjerëve ju duken marrëzi dhe të tyret gjeniale !?... Po idjotët atëhere, ku t’i gjejmë ?! A e di ndokush se ëndrra dhe gjumi rrojnë veç e veç, porse janë ngjizur në një shtrat që të rrojnë të dy së bashku në të njëjtën këmishë, në të njëjtën mitër. Kështu është kjo membrana e qelizës së jetës, me enigma e paradigma,por jo çdokush ja heq fustanin për të puthur atë trupin e saj të bukur. Lum ai që mbështet kryet në gjoksin e saj. Me rebusin e çiftit Eva dhe Adam bota ka një jetë të tërë, e mësuar të merret, por ende këtë rebus e gjejmë si trëndafil të fshehur ku aroma e tij ndihet tepër larg. Në jetë gjithkush kërkon të shpetëzojë trëndafilin në një gotë verë dhe me të të pijë shëndet për dashurinë dhe me sa shumë trumbeta të japë lajmin për ardhjen e saj. Ashtu si një grua shtatëzanë, kur ndien për herë të parë “protestën” e foshnjës që herë ja godet dhe herë ja puth barkun, ajo ndez anëkënd pishtarë për t’ja dhënë lajmin një bote të tërë. Ky rit nuk ngjan me “nirvanën” budiste, e cila ka të bëjë me ndërprerjen e ciklit jetësor të lindjeve dhe vdekjeve. Ndaj vegimet e para të poetëve të rinj të mos i lëmë të bien në prehërin e Nirvanës. Edhe kur t’i prekim ato, mos i përcëllojmë me këshilla bajate, se si … si te shkruhet vargu,… Njerëzit nuk kanë të gjithë të njëjtën fytyrë, se kjo do të ishte tragjedia më e madhe, mbasi dhe bukuria nuk do të kishte kë të verbonte më parë. Të duash vargun e poetit nuk është një dashuri amorfe, por për t’ju larguar sa më shumë rënkimeve e mjerimit shpirtëror, për të mos u vrarë askund shpresa; autori Pëllumb Gorica meriton një vlerësim të spikatur për rrokjen e një tematike të tillë.
Ndaj them me plot gojën, të përgëzoj, o Pëllumb Gorica për librin e ri “Fjalë muzash”!... Si nimfë e ngrohtë që të lë pa mend, të josh, të miklon e të përkëdhel në fatin e shtruar së bashku plot afsh, kanë për të mbetur edhe vargjet e poetit.
Kush nuk e do agimin e kaltër
Si princ mbi qiellin e purpurt e të zjarrtë
Të kalërojë e mposhtë stuhitë
Si sfinksi nga hiri …të lartësohet
E të rrokë në qiell … e mbi qiej dashuritë.
PALI KRISTO
|
Vërëjtje: Artikujt e botuar në albaniapress.com nuk shprehin domosdoshmërisht mendimet e stafit moderues! |
| Vlerësimi juaj për lajmin |
 |
|
|
|
|
| I keq |
I dobët |
I mirë |
Shumë i mirë |
I mrekullueshëm |
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
| Është vlerësuar nga 32 vizitorë |
| Lexuar:
478 herë
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
| NDËRMJETËSIME LETRARE |
E mart, 13 prill 2021 - 22:06
Shtëpia Botuese “ARMAGEDONI”, në prishtinë nxori nga botimi librin: “NDËRMJETËSIME LETRARE – për krijimtarinë e Arif Molliqit”, me autor S... |
| Ja çfarë mendonte Faik Konica për Shqipër... |
E premt, 09 prill 2021 - 00:54
Kush më mirë se Faik Konica mund të perifrazojë shqiptarët ashtu siå ato ishin dhe janë. Ai ishte jo vetëm një nga njerëzit më të ditur dhe më... |
më shumë nga - Kulturë » |
|
|
|
|
|
